Het rapport is geschreven door onderzoekers Sharon Polak (Dander) en Ewoud Butter, met medewerking van Critical Mass. Het brengt in kaart welke obstakels zorgbestuurders ervaren bij het agenderen van discriminatie en biedt concrete handvatten voor verandering.
Dit rapport biedt een uniek inzicht in de ervaringen en perspectieven van de top van de zorgsector. Tien zorgbestuurders en toezichthouders uit de Skipr99-lijst – de ranglijst van de 99 meest invloedrijke zorgleiders in Nederland – zijn uitgebreid geïnterviewd, en nog eens tien anderen namen deel aan een enquête.
Juist doordat deze bestuurders bereid waren openlijk over discriminatie te spreken, geven ze een zeldzaam inkijkje in de barrières die verandering tegenhouden.
Hoewel de deelnemers een grotere affiniteit met het onderwerp discriminatie hebben, bieden hun inzichten een waardevol perspectief. Zij delen niet alleen hun eigen ervaringen, maar geven ook inzicht in de percepties en uitdagingen van collega-bestuurders die niet aan het onderzoek deelnamen. Opvallend is dat veel van de geïnterviewde bestuurders in hun eigen omgeving vormen van discriminatie en uitsluiting hebben waargenomen. Hun ervaringen en analyses geven een scherp beeld van de barrières die verandering in de weg staan.
Discriminatie in de zorg: een structureel probleem
Discriminatie binnen de zorg komt op verschillende niveaus voor: tussen zorgverleners en patiënten, tussen collega’s en in institutionele structuren zoals beleid en protocollen. Dit leidt niet alleen tot verminderde toegang tot zorg en grotere gezondheidsverschillen, maar ook tot een werkomgeving waarin structurele uitsluiting plaatsvindt.
Het onderzoek laat zien dat zorgbestuurders vaak worstelen met het agenderen van discriminatie binnen hun organisatie. Ze ervaren barrières zoals tijdgebrek, een gebrek aan middelen en weerstand binnen de organisatie. Ook heerst er volgens enkele bestuurders een gevoel van ongemak bij termen als ‘discriminatie’ en ‘(institutioneel) racisme’. Dit belemmert de openheid van het gesprek, terwijl erkenning van deze problematiek cruciaal is voor effectieve verandering. Een factor die hieraan bijdraagt en een algemeen knelpunt, is het gebrek aan diversiteit in de top van zorginstellingen.
De sleutelrol van zorgbestuurders
Het rapport benoemt expliciet dat zorgbestuurders en toezichthouders de verantwoordelijkheid hebben om structurele discriminatie aan te pakken. Dit begint met de erkenning dat discriminatie ook binnen hun eigen organisatie voorkomt. Het rapport biedt vervolgens een reeks concrete aanbevelingen, waaronder:
- Normen stellen en optreden als rolmodel voor inclusief leiderschap
- Zorg dragen voor een veilige en inclusieve werkomgeving
- Systematisch discriminatie registreren en monitoren om patronen inzichtelijk te maken
- Inclusie en diversiteitscompetentie integreren in functioneringsgesprekken en prestatie-indicatoren.
- Samenwerking met bondgenoten, ervaringsdeskundigen en maatschappelijke organisaties om structurele oorzaken van discriminatie aan te pakken.
Urgentie en actie: van bewustwording naar verandering
Het rapport biedt niet alleen inzichten, maar ook praktische strategieën om van bewustwording naar actie te gaan. Naast interviews en deskresearch bevat het rapport inzichten uit de ‘Met Andere Ogen’-sessies, georganiseerd door Critical Mass. In deze workshops ervaren zorgbestuurders via virtual reality hoe discriminatie in de praktijk werkt en hoe het voelt om buitengesloten te worden. Dit helpt hen blinde vlekken te herkennen en concrete stappen te zetten richting inclusieve zorg.
Met de inzichten van dit onderzoek zullen we in de komende maanden verkennen welke interventies we met elkaar kunnen ontwikkelen om een bijdrage te leveren aan het tegengaan van racisme en discriminatie in de zorg.
Voor vragen over het onderzoek, neem contact op met Ewoud Butter (ewoudbutter@gmail.com; 06 413 99 333)
Bent u geïnteresseerd in het vervolg van het project of wilt u meer weten over Met Andere Ogen, neem dan contact op met: Karin Lachmising (karin@criticalmass.nl).
Het onderzoek is mogelijk gemaakt door het VSB fonds.
