Hoe is het idee voor D-Briefing eigenlijk ontstaan? En hoe zijn jullie bij het Oorlogsmuseum Overloon terechtgekomen? Een aantal jaar geleden maakte Critical Mass de reizende tentoonstelling Kind Onder Vuur voor Kamp Vught, waarin kinderen meekijken over de schouder van kinderen in oorlogsgebied. Deze tentoonstelling heeft in het Oorlogsmuseum gestaan. Via die weg zijn we in contact gekomen.
Critical Mass wil mensen aan het denken zetten. Hoe hebben jullie dat met deze installatie gedaan – en waarom juist met AI? We vinden het belangrijk om innovatief en creatief bezig te zijn. Toen we begonnen aan dit project kwam AI net op in de museumwereld. Het leek ons een mooie kans om te kijken hoe we AI kunnen inzetten als tool om mensen aan te sporen tot reflectie over wat vrijheid betekent.
De personages in de telefooncellen zijn gebaseerd op echte verhalen. Hoe hebben jullie die verhalen gekozen en tot leven gebracht? Er zitten natuurlijk kritische vragen aan AI, voor dit project hebben we daarom verschillende technieken en toepassingen geprobeerd. Zo hebben we de AI agents prompts gegeven met verhalen van echte mensen. Bijvoorbeeld Hanneke Kompaan een gescripte verzetsstrijder wiens personage we hebben “gevuld” met onder andere verhalen over Anton de Kom en Hannie Schaft.
Het perspectief van Lena (een kind op de vlucht) is gevuld met verhalen van kinderen in Gaza, Soedan en Oekraïne, maar is ook bijvoorbeeld geïnspireerd op verhalen van Nederlandse kinderen uit de Tweede Wereld Oorlog.
Verder kun je in de prompting aandacht geven aan inclusie, zowel in de manier waarop de agents ‘praten’ en in de waarden, en door intersectionele verhalen en teksten te gebruiken voor het ‘bouwen’ van de agents. Ook hebben we in de prompt getest met rekening houden met de bias die AI kan hebben. Het gebruikersonderzoek is hiervoor erg belangrijk geweest: door met zoveel mogelijk bezoekers te testen halen we kennis op. Verder hebben we bijvoorbeeld de plaatjes van de agents gemaakt door verschillende foto’s over elkaar heen te editen en deze met een AI programma tot leven te brengen. Er is in elke stap menselijke input ingezet. Verder hebben we ook veel mensen geïnterviewd over wat zij zouden mee willen geven over de thematiek. We spraken bijvoorbeeld een veteraan van 94, maar ook nieuwkomers in Nederland en jongeren.
Wat gebeurt er precies als je zo’n telefooncel binnenstapt? Hoe zorg je ervoor dat het gesprek écht raakt? Voordat je bij de cellen terecht komt zijn bezoekers door D-Dex geweest. Dit is een intense experience met veel licht en geluid, waarin je beleeft hoe het was om tijdens D-Day als soldaat Normandië te bestormen. In de laatste ruimte kom je bij de telefooncellen waar Critical Mass aan heeft gewerkt. In de telefooncellen kun je bellen met één van onze AI agents. In het gesprek vraagt de agent wat je net hebt meegemaakt en hoe jij over vrijheid denkt. In een tweede gesprek krijg je de kans om zelf vragen te stellen. Zo word je bijvoorbeeld aan het denken gezet over of jij uit de boot had durven stappen, of wat je zou willen meegeven aan kinderen die opgroeien in een oorlogsgebied.
AI en musea – dat klinkt futuristisch. Wat waren de grootste uitdagingen om dit goed én betekenisvol te laten werken? Bij Critical Mass hebben we vooral kennis over hoe je een gesprek voert op een verbindende manier, maar hoe je dat in AI toepasbaar maakt was de grootste uitdaging van dit project. D-Briefing is echt een onderzoeksproject geweest, waarin we verschillende programma’s en technieken door elkaar heen hebben gebruikt. Veel dank aan Wouter Sligter, Maaike Groenewege, Daniël van Breda, voor hierin mee onderzoeken.
Waarom is het voor jullie belangrijk om een brug te slaan tussen D-Day en thema’s die nu spelen, zoals vrijheid en solidariteit? Omdat er nu ook veel oorlog is, en het belangrijk is om daarover te praten. We zijn 1,5 jaar geleden begonnen met dit project, al die tijd is er dichtbij in Oekraïne en in Gaza oorlog maar ook in Congo, Sudan en vele andere plekken leven mensen niet in veiligheid en vrijheid. Tegelijkertijd hebben we in Nederland een generatie hebben die steeds verder weg komt te staan van de Tweede Wereldoorlog, en ook van het idee hoe dichtbij oorlog kan komen. Met deze installatie kunnen bezoekers op interactieve wijze reflecteren op wat dit voor hun betekent, en hoe ze over vrijheid denken.
Met de D-Briefing slaan we de brug tussen de lessen van de Tweede Wereldoorlog en nieuwe generaties. Als organisatie willen we thema’s die schuring veroorzaken bespreekbaar maken. Ook met deze installatie doen we dat. Door personages toe te voegen in het nu, maken we het relevant voor de toekomst. Zo kan je ook in gesprek met een nieuwkomer uit Syrië of een hedendaagse militair. Alle karakters zijn met zorg samengesteld en hebben elk hun eigen thema.
Hoe zorgen jullie dat het ook werkt voor kinderen, toeristen of mensen die niet veel van geschiedenis weten? De bezoekers hebben voor D-Briefing de D-Dex experience beleefd. Daarna doen ze dus een ‘debriefing’, wat een manier is om in een gesprek te ontladen en te praten over wat je net hebt beleefd. Daarnaast zijn de gesprekken heel laagdrempelig: het voordeel van werken met AI is dat de bot reageert op de vragen van de bezoeker maar ook het gesprek kan sturen.
Stel dat een andere organisatie met jullie wil samenwerken – wat kunnen ze verwachten? Waarom zouden ze juist voor Critical Mass kiezen? Bij Critical Mass gaan we moeilijke vragen niet uit de weg, en vinden we het belangrijk om de doelgroep mee te nemen: zowel de doelgroep waarvoor je iets maakt als waarmee je werkt. Daarnaast is intersectionaliteit de basis van waaruit ik werk. Dit betekent dat ik oog heb voor verschillende identiteiten en structurele ongelijkheid, en dat ik in mijn werk altijd rekening houd met hoe verschillende vormen van discriminatie en privilege elkaar kruisen en versterken.
D-Briefing laat zien hoe technologie en betekenisvolle verhalen samen kunnen zorgen voor échte gesprekken. Geen lesje geschiedenis, maar een persoonlijke ontmoeting met vrijheid in al haar vormen.
Wil jij met jouw organisatie ook een interactieve ervaring ontwikkelen die mensen aan het denken zet én in beweging brengt? Neem dan contact op met Stichting Critical Mass via info@criticalmass.nl
Dank aan iedereen die gewerkt heeft op dit project. Wouter Sligter ter van Kodify.EU, Marten van der Tempel van Kodify.EU, Stephan Jansen van Dutch AV , Erik van den Dungen en Tom Vogelsangs van Oorlogsmuseum Overloon, Maaike Groenewege van Convocat en Daniël van Breda.